Günümüz iş dünyasında "multitasking" (aynı anda birden fazla iş yapabilme) çok övülen bir kavram. Birçok kişi bunu üretkenliği artıran bir beceri olarak görürken, bilimsel veriler pek de öyle olmadığını söylüyor. Beynimiz gerçekten aynı anda birden fazla işi yapabilir mi, yoksa bu bir plaza uydurması mı? Gelin birlikte inceleyelim.
Multitasking Kavramının Kökeni
Aslında "multitasking" terimi insan beynine değil bilgisayar bilimlerine ait bir kavram. IBM, 1965 yılında yayınladığı bir teknik belgede bilgisayarların aynı anda birden fazla işi yapabilmesini tanımlamak için "multitasking" terimini kullandı. Yani multitasking başta makineler için tasarlanmış bir kavramdı.
Ancak 1980'lerden itibaren şirketler ve çalışanlar üzerindeki baskılar arttıkça bu terim insan zihniyle de ilişkiliymiş gibi pazarlandı. Özellikle 1990'lardan itibaren plaza kültürü ve "zamanı etkin kullanma" anlayışı üretkenlikle multitasking'i birleştirmeye başladı. Teknolojinin hızla gelişmesiyle birlikte bu kavram giderek daha fazla yaygınlaştı.
Peki Bilim Ne Diyor?
Multitasking'in beyin üzerindeki etkisini inceleyen araştırmalar, bunun verimliliği düşürdüğünü ve hata oranlarını artırdığını ortaya koyuyor:
Stanford Üniversitesi: Sık multitasking yapan bireylerin dikkat sürelerinin azaldığı ve bilgiyi daha zor hatırladıkları gösterildi. (Kaynak: Clifford Nass'ın yaptığı araştırmalar)
MIT: Beynin aynı anda birden fazla işi gerçekten yapamadığını, sadece görevler arasında hızlı geçiş yaptığını kanıtladı. (Kaynak: Earl K. Miller'ın yürüttüğü çalışmalar)
University of London: Sürekli multitasking yapanların IQ seviyelerinin geçici olarak 15 puana kadar azalabileceği tespit edildi. Bu, bir gece uykusuz kalmanın beyin üzerindeki etkisine benzer bir düşüş! (Kaynak: Glenn Wilson'un araştırmaları)
Multitasking'i Destekleyenler Kimler?
Teknoloji Şirketleri
- Teknoloji şirketleri, cihazlarının "multitasking" yapabildiğini öne sürerek bu kavramı destekledi. Bu durum doğal görünse de insan beyninin aynı kapasiteye sahip olmadığı gerçeği genellikle göz ardı edildi.
- Apple, Microsoft, Google gibi devler, cihazlarının "multitasking" yapabildiğini öne sürerek bu kavramı destekledi.
- Microsoft'un Windows XP dönemindeki kampanyalarından biri "gerçek multitasking deneyimi" üzerineydi.
- Apple da iPad’ler için "multitasking" modlarını tanıtarak bunu insanların da yapabileceği bir şeymiş gibi sundu.
- "Birden fazla işi aynı anda yapabilen çalışan daha değerlidir" algısı yaratıldı.
- İşverenler, çalışanlarından aynı anda birden fazla göreve odaklanmalarını bekledi.
- Ancak bu gerçekte çalışanların daha fazla hata yapmasına ve zihinsel olarak yıpranmalarına neden oldu.
- Bazı kişisel gelişim kitapları multitasking’i bir "beceri" olarak pazarladı.
- Ancak bu, bilimsel araştırmalar tarafından defalarca çürütüldü.
Multitasking ve Paralel Proje Yönetimi Arasındaki Farklar
Çoğu kişi multitasking ile birden fazla projeyi aynı anda yürütmeyi karıştırır. Oysa aynı anda birden fazla projeyi yönetmek mümkündür; ancak bu her projeye aynı anda odaklanabileceğimiz anlamına gelmez. Örneğin, 4-5 farklı blog yazısı üzerinde çalışabilirim, ancak aynı anda hepsini yazmaya çalışırsam büyük ihtimalle konuları birbirine karıştırır, bu yazıda size diğer yazı konularından bahsetmeye çalışabilirim. Multitasking yanılgısı insan beyninin bir anda birden fazla karmaşık görevi yerine getirebileceği düşüncesine dayanır. Oysa ki başarılı bir proje yönetimi her projeye sırasıyla, belirli zaman dilimlerinde odaklanmayı gerektirir.
Bu ayrımı iş dünyasından bir örnekle somutlaştıralım: Büyük bir şirketin operasyon yöneticisi aynı anda farklı ülkelerde yürütülen 5-6 projeyi koordine edebilir, toplantılar yapabilir ve stratejiler belirleyebilir. Ancak bu, tüm bu projelerin her detayıyla aynı anda ilgilenebileceği anlamına gelmez. Verimli bir yönetici her projeye ayrı zaman dilimleri ayırarak derinlemesine çalışır ve süreçleri parça parça yönetir. Eğer aynı anda hepsine odaklanmaya çalışırsa, her projede dikkatsizlik ve hatalar kaçınılmaz hale gelir.
Multitasking Yerine Ne Yapmalı?
İşte daha verimli çalışmak için bilimsel olarak kanıtlanmış 6 yöntem:
- Tek bir şeye odaklanmak: Beyin en iyi performansını derin odaklanma ile gösterir. Aynı anda her şeye yetişmeye çalışmak yerine önceliklerini belirleyerek tek bir işe yoğunlaşmak hem hızı artırır hem de hataları önleyebilir.
- Pomodoro Tekniği uygulamak: 25 dakika boyunca tek bir göreve odaklanmak ve ardından 5 dakikalık kısa bir mola vermek odaklanmayı artırabilir ve zihinsel yorgunluğu azaltabilir.
- Bildirimleri kapatmak: Sürekli kesintiler beynin odaklanma yetisini bozar. Çalışma sürecinde e-posta ve telefon bildirimlerini kapatmak dikkati toplamak için faydalıdır.
- Derin çalışma alışkanlığı kazanmak: Cal Newport'un Deep Work kitabında vurguladığı gibi, büyük başarılar ancak derin odaklanma ile mümkündür. Dikkatinizi dağıtan unsurları en aza indirerek verimli çalışma süreleri oluşturmak faydalı olabilir.
- Zaman bloğlama yöntemi kullanmak: Belirli saatlerde belirli işlere odaklanarak verimli çalışma sağlanabilir. Elon Musk ve Bill Gates gibi liderler bu yöntemi kullanarak zaman yönetimini optimize etmektedir.
- Ekranları Kapatmak: Özellikle toplantılarda acil durumlar haricinde telefonların bildirimlerini kapalı tutmak, bilgisayar ve tabletleri not alma ve bilgi araştırması haricinde kesinlikle kullanmamak odaklanmayı ve toplantı verimini büyük ölçüde artırır.
Son Söz: Multitasking Bir İllüzyondur
Haydi dürüst olalım: Hepimiz aynı anda birden fazla işi yapabileceğimizi düşündüğümüz anlar yaşadık. Telefonla konuşurken e-posta yazmak, toplantıdayken mesajlara göz atmak ya da bir projeyi tamamlarken başka bir iş hakkında düşünmek... Bunlar kulağa verimli gibi gelebilir ama aslında zihinsel olarak bizi yoruyor ve işlerimizi daha uzun sürede bitirmemize neden oluyor.
Beynimiz aynı anda birden fazla karmaşık işle uğraşmak için tasarlanmadı. Multitasking yaptığımızı sandığımızda aslında yaptığımız şey, görevler arasında hızla geçiş yapmak. Bu da hem hata oranını artırıyor hem de işleri tamamlamamızı zorlaştırıyor. Araştırmalar da bunu doğruluyor: Multitasking yapmak IQ seviyemizi geçici olarak düşürebiliyor ve uzun vadede zihinsel yorgunluk yaratıyor.
Gerçek üretkenlik, "aynı anda çok şey yapmaya çalışmak" değil, "önemli olan işe tam olarak odaklanmak" ile sağlanıyor. Büyük liderler ve başarılı kişiler genellikle zamanlarını bölmek yerine belirli bir konuya derinlemesine yoğunlaşarak çalışmayı tercih ediyorlar. Steve Jobs, Bill Gates gibi isimler hep bu yöntemi benimsediler ve sonuç olarak büyük başarılar elde ettiler.
Kısacası multitasking üretkenlik konusunda büyük bir yanılgıdır ve aslında iş hayatını daha verimsiz hale getirir. Beynimiz aynı anda yalnızca tek bir karmaşık işi yapabilir. İşleri hızlı bitirmek yerine, tek bir işe tam odaklanarak çalışmak hem kaliteyi artırır hem de zihin sağlığını korur.
Çoğu insan, multitasking'in kendilerini daha üretken yaptığını düşünse de, aslında bu durum beyni sürekli görevler arasında geçiş yapmaya zorlar. Bu geçişler, zaman kaybına ve bilişsel yükün artmasına neden olur. Yapılan araştırmalar, multitasking'in hataya daha açık olduğunu ve uzun vadede zihinsel yorgunluğu artırdığını göstermektedir.
İş dünyasında başarılı olan kişilere baktığımızda, odaklanma yeteneğinin en kritik faktörlerden biri olduğunu görebiliriz. Steve Jobs ve Bill Gates gibi liderler, zamanlarını bölmek yerine belirli bir projeye yoğunlaşıp derinlemesine çalışmayı tercih ettiler. Bu sayede hem daha yaratıcı hem de daha kaliteli işler ortaya çıkardılar.
Gerçek verimlilik, "daha fazla iş yapma" değil, "daha doğru işi yapma" becerisinden gelir. Multitasking yerine odaklanır ve derin çalışırsanız, farkı siz de göreceksiniz!
Siz multitasking konusunda ne düşünüyorsunuz? Sizce multitasking benzersiz bir yetenek mi yoksa bir plaza ilüzyonu mu?
(Bu yazının düzenlenmesinde ve görsel tasarımda YZ aracı kullanılmıştır.)
Kaynakça
- Clifford Nass & Anthony Wagner, Stanford Üniversitesi: Media multitaskers pay mental price, Stanford study shows
- Earl K. Miller, MIT: Multitasking: Why Your Brain Can’t Do It and What You Should Do About It
- Glenn Wilson, University of London: The Myth Of Multitasking
- Newport, C., Deep Work: Rules for Focused Success in a Distracted World, 2016
- Keller, G., & Papasan, J., The One Thing: The Surprisingly Simple Truth Behind Extraordinary Results, 2013
- Cirillo, F. (2006). The Pomodoro Technique, 2006
bayErgin'den Notlar Mail Grubu